Advertisement
ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆಯಾಯಿತು. ಕೇಸರಿ ಹಾಲು ಪತ್ತೆಯಿಲ್ಲ! ನಮ್ಮ ಜೊತೆಗಿದ್ದ ಪ್ರಕಾಶ್‌ ಶೆಣೈ ಒಳಗೆ ಇಣುಕಿ ಬಂದರು. “ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಅರೀತಿದ್ದಾರೆ. ಕೇಸರಿ ಸಣ್ಣ ಆಗಬೇಕಲ್ವಾ…’ ಅಂತ ಹೇಳಿ ಸಮಾಧಾನದಿಂದ ಕೂತರು. ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಚಂಡೆಮದ್ದಳೆ. ಮತ್ತೂ ಅರ್ಧಗಂಟೆಯಾಯಿತು. ಹಾಲಿಲ್ಲ! ಆರುಮಂದಿಗೆ ನಾಲ್ಕೇ ಹಾಲು ಹೇಳಿದ್ದರಿಂದ (ಒಂದಕ್ಕೆ ಇನ್ನೂರು ರೂ.) “ಇನ್ನೆರಡು ಗ್ಲಾಸು ಕೊಡು’ ಅಂದಾಗ ಹುಡುಗ ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿ ನೋಡಿ ಎರಡು ಗ್ಲಾಸು ತಂದಿಟ್ಟು ಹೋದ. ಕೊನೆಗೂ ಅಡುಗೆ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಬಂತು ನಮ್ಮ ಕೇಸರಿ ಹಾಲು! ನೋಡುತ್ತೇವೆ, ನಾಲ್ಕು ತಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡೆರಡು ಉತ್ತಪ್ಪದಂತಹ ದಪ್ಪದಪ್ಪ ದೋಸೆಗಳು ! ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮೊಸರುಬಜ್ಜಿಯಂತಹ ಚಟ್ನಿ !
ಪ್ರಪಂಚದ ಅತೀ ಎತ್ತರದ ವಾಹನಮಾರ್ಗ ಖರ್ದುಂಗ್‌ಲಾ ಟಾಪ್‌ನಿಂದ ಶುರುವಾಗುವ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂರು ಕಿ.ಮೀ. ದೂರಕ್ಕೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಲೆಯಿಟ್ಟಿರುವ ಕಡಿದಾದ ನೂಬ್ರಾ ಕಣಿವೆ ಮತ್ತು ಎಡಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಜೀವ ಝಲ್ಲೆನಿಸುವ ಶಿಖರಗಳು. ಬಲಕ್ಕೆ ನೂಬ್ರಾ ನದಿ ಮುಂದೆ ಅದು ಸೇರುವ ಶೈಯೋಕ್‌ ನದಿ. ನದಿಗಳ ಆಚೀಚೆ ದುಂಡುಮರಳು ಕಲ್ಲುಗಳ ವಿಶಾಲ ಹಾಸು. “ನೂಬ್ರಾ ನದಿಯ ಆಚೆ ಇರುವುದೇ ಕಾರಾಕೋರಂ ಶ್ರೇಣಿ’ ಅಂದ ನೊಂಗ್‌ ಬೋ. ನೂಬ್ರಾ ಮತ್ತು ಶೈಯೋಕ್‌ ನದಿಗಳ ಸಂಗಮ ಒಂದು ಅವರ್ಣನೀಯ ಸೌಂದರ್ಯವಿಸ್ತಾರ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಚೀನಾದಿಂದ ಯುರೋಪಿಗೆ ಇದ್ದ ರೇಶ್ಮೆ ಹೆದ್ದಾರಿ ಶೈಯೋಕ್‌ನಿಂದ ಆಚೆಗಿದ್ದ ಕಾರಾಕೋರಂ ಮೂಲಕವೇ ಹಾದುಹೋಗಿತ್ತು. ತುರ್ತುಕ್‌ ರೇಷ್ಮೆ ಹೆದ್ದಾರಿಗೆ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಹೆಬ್ಟಾಗಿಲಾಗಿತ್ತು.
Related Articles
.
ಜಮ್ಮು-ಕಾಶ್ಮೀರದ ಲೇಹ್‌ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ತುರ್ತುಕ್‌ನ ನಡುಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ತೊರೆ ಇದನ್ನು ಯೂಲ್‌ ಮತ್ತು ಫೆರೋಲ್‌ ಎಂದು ಎರಡು ಭಾಗ ಮಾಡಿದೆ. ಯೂಲ್‌ ನಿಜವಾದ ಬಾಲ್ಟಿ ತುರ್ತುಕ್‌ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಹಳ್ಳಿ. ಇಲ್ಲಿರುವವರೆಲ್ಲ ಸುನ್ನಿ ಮುಸಲ್ಮಾನರು. ಫೆರೋಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಪೇಟೆ ಅಂಗಡಿಗಳು. ಇಲ್ಲಿ ಸೂಫಿ ಮುಸ್ಲಿಮರು. ತುರ್ತುಕ್‌ ಒಳಗೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರೆ ಒಂದು ಚಕ್ರವ್ಯೂಹದ ಒಳಹೊಕ್ಕ ಅನುಭವ. ಅಡ್ಡಾದಿಡ್ಡಿ ಓಣಿಗಳ ಜಾಲ. ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿದಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣಸಣ್ಣ ಮನೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೋಂ ಸ್ಟೇ ಎಂಬ ಫ‌ಲಕಗಳು. ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ನಳನಳಿಸುವ ಪುಟ್ಟಪುಟ್ಟ ಗದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಗೋಧಿ, ಕ್ಯಾಬೇಜ್‌, ಏಪ್ರಿಕೋಟ್‌ ಮರಗಳ ನೋಟ… ಬಾಲ್ಟಿ, ಲಡಾಖೀ, ಉರ್ದು ಭಾಷೆಗಳನ್ನಾಡುವ ತುರ್ತುಕ್‌ ಮುಸ್ಲಿಮರ ನಡುವೆ ಒಂದು ಗೋಂಪಾ (ಬೌದ್ಧ ಮಂದಿರ) ನಮ್ಮ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಿತು. ಕಾನಿಷ್ಕನ ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೂ ಚೀನಾಕ್ಕೂ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಸಂಪರ್ಕ ಮಾರ್ಗ ತುರ್ತುಕ್‌ ಮೂಲಕವೇ ಸಾಗಿರಬೇಕು. ನೊಂಗ್‌ ಬೋ ಹೇಳಿದ: ಮುಸ್ಲಿಮರ ದಾಳಿಯಾಗುವ ಮೊದಲು, ಅಂದಾಜು ಸಾವಿರದಿನ್ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಇಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧರೇ ಇದ್ದರಂತೆ. ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ. ಶ. 800 ರಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಈಗಿನ ಕ್ಸಿನ್‌ ಜಿಯಾಂಗ್‌ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಿಂದ (ಆಗಿನ ಯಾರ್ಖಂಡ್‌) ಸಿಯಾಚಿನ್‌ ಹಿಮನದಿಯ ಮೂಲಕ ಯಾಗ್‌ ಬೋ ವಂಶದ ಬೇಗ್‌ ಮಂತರ್‌ ಎಂಬ ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ದಾಳಿಕೋರ ತುರ್ತುಕ್‌ ಹಳ್ಳಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ. ಬಾಲ್ಟಿಸ್ತಾನದ ಈ ವಿಚಿತ್ರ ಹಳ್ಳಿಯನ್ನು ಅವನ ವಂಶಜರು ಲಡಾಖ್‌ವರೆಗೆ ಒಂದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷ ಆಳಿದರು. 1846ರಲ್ಲಿ ಡೋಗ್ರಾ ವಂಶದವರು ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಗೆದ್ದಾಗ ತುರ್ತುಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಯಾಂಗ್‌ ಬೋ ಆಡಳಿತ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಈಗ ಯಾಂಗ್‌ ಬೋ ವಂಶದ ಒಂದು ಹಳೆಯ ಅರಮನೆ ಇಲ್ಲಿದೆ. ರಾಜವಂಶದ ಮುದುಕ ಯಾಬೊ ಮೊಹಮ್ಮದ್‌ ಖಾನ್‌ ಕಾಚೋ ಈಗ ತುರ್ತುಕ್‌ನ ರಾಜನಂತೆ! ಅವನ ಅಜ್ಜ ರಾಜ್ಯ ಕಳಕೊಂಡದ್ದು. ಅವನ ವಂಶಜರೆಲ್ಲ ತುರ್ತುಕ್‌ನಿಂದ ನಾಲ್ಕು ಮೈಲಿ ದೂರದ ಎಲ್‌ಒಸಿ (ನಿಯಂತ್ರಣ ರೇಖೆ) ಯಿಂದ ಆಚೆಗಿದ್ದಾರೆ.
Advertisement
1947ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ -ಪಾಕಿಸ್ತಾನಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರವಾದಾಗ ಪಾಕ್‌ ಸೈನಿಕರು ತುರ್ತುಕ್‌ಗೆ ನುಗ್ಗಿ ಕೊಳ್ಳೆಹೊಡೆದಿದ್ದರು. ಅರಮನೆಯ ಅಮೂಲ್ಯ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ದೋಚಿದ್ದರು. 1971ರವರೆಗೂ ತುರ್ತುಕ್‌ ಪಾಕ್‌ ವಶದಲ್ಲಿತ್ತು. 1971ರ ಬಾಂಗ್ಲಾ ಯುದ್ಧ ನಡೆದಾಗ ತುರ್ತುಕ್‌ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೋ ಅಡಗಿದ್ದರು. ಆಗ ಭಾರತದ ಲಡಾಖ್‌ ಸ್ಕೌಟ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ನೂಬ್ರಾ ಗಾರ್ಡ್ಸ್‌ ದಳಗಳು ಮೇಜರ್‌ ಚೆವಾಂಗ್‌ ರಿಂಚೆನ್‌ನ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ತುರ್ತುಕ್‌ನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡವು. ರಿಂಚೆನ್‌ಗೆ ಮಹಾವೀರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ತುರ್ತುಕ್‌ ಭಾರತದ ವಶದಲ್ಲಿದೆ. ಕಾರ್ಗಿಲ್‌ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತುರ್ತುಕ್‌ಗೆ ನುಸುಳಿದ್ದ ಪಾಕ್‌ ಉಗ್ರಗಾಮಿಗಳನ್ನು ಹೊಡೆದುರುಳಿಸಿ ಹುತಾತ್ಮನಾಗಿದ್ದ ಹನೀಫ್ನ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಈಗ ತುರ್ತುಕ್‌ನ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಹನೀಫ್ ಸೆಕ್ಟರ್‌ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ತುರ್ತುಕ್‌ನ ಒಂದೇ ಒಂದು ಪ್ರೈಮರಿ ಶಾಲೆಯ ಅಧ್ಯಾಪಕ, “ತುರ್ತುಕ್‌ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮೇಲೆ ನಾವು ಅರಳಿಕೊಂಡೆವು’ ಎನ್ನುತ್ತ ನಮ್ಮನ್ನು ಬಾಲ್ಟಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಹೆರಿಟೇಜ್‌ ಮನೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದ. ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಮುದ್ದುಮೊಗದ ಎಳೆಯರು !
ಈ ಚೆಂದ ಇವರಿಗೆಲ್ಲಿಂದ ಬಂತು? ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಪುಟ್ಟ ಕಿಟಕಿಗಳ ಒಳಗೆ ಚಲಿಸುವ ನೆರಳುಗಳು. ಹೆರಿಟೇಜ್‌ ಮನೆಯೊಳಗಿನ ಬಾಲ್ಟಿ ಬದುಕಿನ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಯನ್ನು ನೋಡಿಯೇ ಅನುಭವಿಸಬೇಕು !
ಬಿ. ಸೀತಾರಾಮ ಭಟ್‌