ಮೌಲಾನರಿಂದ ಉರ್ದು ಕಲಿತಿದ್ದ ಭಾರತ ರತ್ನ ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್!

ಮರಾಠಿ ಮಾತನಾಡುವ ಗಾಯಕಿ ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಉರ್ದು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಲಿಲ್ಲವೇ? ಆ ಪ್ರಶ್ನೆ ಏಕೆ, ಉತ್ತರವು 1947 ರಲ್ಲಿ ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಅವರು ಖ್ಯಾತ ನಟ ದಿಲೀಪ್ ಕುಮಾರ್(ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಯೂಸುಫ್ ಖಾನ್) ಅವರನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಭೇಟಿಯಾದಾಗ ಅವರ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅನುಮಾನಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದಾಗ ಆದ ಘಟನೆಯಲ್ಲಿದೆ.

ದಿಲೀಪ್ ಕುಮಾರ್ ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ “ದಿ ಸಬ್‌ಸ್ಟೆನ್ಸ್ ಅಂಡ್ ದಿ ಶ್ಯಾಡೋ” ನಲ್ಲಿ, ಮುಂಬೈ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಭಾನುವಾರ ನಿಧನ ಹೊಂದಿರುವ ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್, ತನ್ನ ಉರ್ದು ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಕುಮಾರ್ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಭೇಟಿಯಲ್ಲಿಯೇ “ಅರಿವಿಲ್ಲದೆ ಮತ್ತು ಹಿಂಜರಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ” ಉಡುಗೊರೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು.

ಸ್ಥಳೀಯ ರೈಲಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ ಅನಿಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಟ ದಿಲೀಪ್ ಕುಮಾರ್ ಅವರಿಗೆ ಲತಾ ಅವರನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದರು. ”ಲತಾ ಹೈ, ಬಹುತ್ ಅಚ್ಚಾ ಗಾಯತಿ ಹೈ. (ಇವರು ಲತಾ, ಅವರು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಹಾಡುತ್ತಾರೆ.)” ಅದಕ್ಕೆ ಕುಮಾರ್, ”ಅಚ್ಚಾ, ಕಹಾನ್ ಕಿ ಹೈ?’ (ಸರಿ. ಅವಳು ಎಲ್ಲಿಂದ ಬಂದವಳು?)” ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದರು ಎಂದು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.

ನಾನು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಎಂದು ತಿಳಿದಾಗ ಯೂಸುಫ್ ಭಾಯ್ ಮಾಡಿದ ಟೀಕೆಯು ನಾನು ಗೌರವಿಸುವ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ನನ್ನ ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಉರ್ದು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕೊರತೆಯಿರುವ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯನ್ನು ಹುಡುಕುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ಉರ್ದು ಭಾಷೆ ಬಾರದ ಗಾಯಕರು ಭಾಷೆಯಿಂದ ಪಡೆದ ಪದಗಳ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಎಡವುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ರಾಗವನ್ನು ಆಸ್ವಾದಿಸಿದವರಿಗೆ ಕೇಳುವ ಆನಂದವನ್ನು ಜರ್ಜರಿತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಹಾಳುಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ತುಂಬಾ ಸತ್ಯವಾಗಿ ಹೇಳಿದರು, ”ಎಂದು ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಹೇಳಿರುವುದು ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿದೆ.

ಮೊದಲಿಗೆ, ತನ್ನ ರೆಂಡರಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ದೋಷವಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಭಾವಿಸಿದ್ದು ಲತಾ ಅವರಿಗೆ ದುಃಖ ತಂದಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ನಂತರ, ನಾನು ಹೇಳಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದು ಸರಿ ಎಂದು ನಾನು ಅರಿತುಕೊಂಡೆ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಣೆ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ ನನ್ನ ವಾಕ್ಚಾತುರ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಅವನು ಅದನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ ಅಂದುಕೊಂಡೆ.

ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಅವರು ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ, ಉರ್ದು ಪರಿಣಿತರಾದ ಕುಟುಂಬ ಸ್ನೇಹಿತನನ್ನು ತುರ್ತಾಗಿ ಬರಲು ಹೇಳಿ ಕಳುಹಿಸಿದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವಳು ತಕ್ಷಣ ಉರ್ದುವಿನಲ್ಲಿ ಪಾಠಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದ್ದರು. “ನನಗೆ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರನಂತಿದ್ದ ನಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದ ಸ್ನೇಹಿತ ಶಾಫಿ ಇಮಾಮ್ ಅವರು ಕಲಿತ ಮೌಲಾನಾರನ್ನು ಗುರುವಾಗಿ ಕರೆಸಿದರು. ನಾನು ನನ್ನ ಉರ್ದು ಪಾಠಗಳನ್ನು ಕಲಿತಾಗ, ನಾನು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

ಅವರ ಉರ್ದು ಕಲಿಕೆಯ ಫಲಿತಾಂಶ ಸಂಗೀತ ಪರಂಪರೆಯ ಅಮೂಲ್ಯ ತುಣುಕುಗಳಾಗಿವೆ, ಇದರಲ್ಲಿ “ಪ್ಯಾರ್ ಕಿಯಾ ತೋ ದರ್ನಾ ಕ್ಯಾ” ಮತ್ತು “ಬೆಕಾಸ್ ಪೆ ಕರಮ್” (“ಮೊಘಲ್-ಎ-ಆಜಮ್”) ಮತ್ತು “ಮೌಸಮ್ ಹೈ ಆಶಿಕಾನಾ” ( “ಪಕೀಜಾ”) ನಂತಹ ಗೀತೆಗಳು ಚಿರ ನೂತನವಾಗಿದೆ.

ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಎಂಟು ದಶಕಗಳ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ 36 ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ, ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಣ್ಣನಂತೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ ಕುಮಾರ್ ಅವರನ್ನು ಕರೆಯುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

“ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಾವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಮೆಹಬೂಬ್ ಸ್ಟುಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ಹಾಡಿನ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್ ಇದ್ದಾಗ ಮತ್ತು ಯೂಸುಫ್ ಭಾಯ್ ಅಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಮಾಡುವಾಗ, ನಾನು ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟಾರ್ ಆಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನಾನು ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿಯಾಗಿ ಆಗಸದಲ್ಲಿ ತೇಲಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ. ಆದರೆ, ನಾವು ಭೇಟಿಯಾದಾಗ, ಅವರು ನನ್ನನ್ನು ಅಣ್ಣನಂತೆ ತಮ್ಮ ಹೃದಯಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ನನಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಪರಿಶುದ್ಧ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ಗೌರವವನ್ನು ನೀಡಿದರು ಎಂದು ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

ದಿಲೀಪ್ ಕುಮಾರ್ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುವ ಮತ್ತೊಂದು ಘಟನೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾ, ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಅವರು ಸಂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಕ ಕಲ್ಯಾಣ್‌ಜಿಯವರ ಮನೆಗೆ ತಿಂಡಿಗಳ ನಂತರ ನಾನು ಯೂಸುಫ್ ಭಾಯ್‌ಗೆ ಪಾನ್ (ವೀಳ್ಯದೆಲೆ)ಹಾಕಲು ಹೇಳುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಾಗ, ಅವರ ಮುಖವು ಗಂಟಿಕ್ಕಿತು. ಅವರು ಹೇಳಿದರು: ‘ನೀವು ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ. ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಮಾಡಬೇಡಿ. ನಾನು ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಂಡಿದ್ದೇನೆ ಏಕೆಂದರೆ, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಸಭ್ಯ ಮಹಿಳೆ ಪುರುಷನಿಗೆ ಪಾನ್ ನೀಡುವುದು ಸೂಕ್ತವಲ್ಲ ಎಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ, ”ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು.

ಈ ಎಲ್ಲಾ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಆತ್ಮ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.