ನಗರ ಕಲಿಸಿತು ಬದುಕುವ ಕಲೆ

ಬಾಂಧವ್ಯದ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಬೆಸುಗೆ ಈಚೀಚಿಗೆ ಸಡಿಲಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ, ಹಿಂದೆ ಅಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ತವರು ಮನೆಯ ಹೊಸ್ತಿಲು ದಾಟಿ ವಿವಾಹ ಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುವ ಹೆಣ್ಣಿನ ಕಣ್ಣು ತುಂಬ ನವಿರು ಕನಸುಗಳೇ. ತಾನು ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದ ಮನೆ, ಹೆತ್ತವರು, ಒಡಹುಟ್ಟಿದವರನ್ನೆಲ್ಲ ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ. ಒಮ್ಮೆ ನಗೆ ಹೂವು, ಮಗದೊಮ್ಮೆ ಕಣ್ಣಂಚಿನಲಿ ಹನಿ ಬಿಂದು. ಮುಂದೆ ಜೀವಮಾನವಿಡೀ ಹೊಸ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಬಾಳನ್ನು ಹೊಂದಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆನ್ನುವುದು ಅವಳಿಗೆ ಖಾತ್ರಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳೇ ಹಿಂದೆ ಜಾನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಪ್ರಚೋದನೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿರಬಹುದು. ನೆರೆಮನೆಯ ಸಿರಿದೇವಿ ನೀನಾಗು ಮಗಳೇ| ಮನಿಯಾಗೆ ಭೇದ ಬಿಗಿಬ್ಯಾಡ| ಕಂದವ್ವ ತುಂಬಿದ ಮನೆಯನ್ನು ಒಡಿಬ್ಯಾಡ  ಎಂದು ತಾಯಿ ಕಿವಿಮಾತು ಹೇಳಿದರೆ, ಮಳಿ ಬಿಟ್ಟರೂ ಮರದ ಹನಿ ಬಿಡದು ತಾಯವ್ವ. ನೀ ಬಿಟ್ಟರೂ ನಿನ್ನ ಮನಿ ಬಿಡದು| ಹಡೆದವ್ವ ನಿನ್ನಾಸೆ ನನಗೆ ಬಿಡದಲ್ಲೆ  ಎಂಬುದು ಮಗಳ ಮನದಾಳದ ನಿವೇದನೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಹಂಬಲಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಣ್ಣಿನ ದಾಂಪತ್ಯದ ಬದುಕು ಶುರುವಾಗುತ್ತದೆ.

ಹಳ್ಳಿ ಜೀವನದಿಂದ ನಗರಿಗೆ ಬಂದವರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಹೊಸ ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಆತಂಕ ಸಹಜ. ಮುಂಬೈಯಲ್ಲಿ  ಪುಟ್ಟ ಮನೆಯಾದರೂ ಖರೀದಿಸುವುದು ಬಿಡಿ, ಬಾಡಿಗೆ ಮನೆ ಮಾಡುವುದೂ ಸುಲಭದ ಮಾತಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ದುಡಿಮೆಗೆ ಬಂದವರೆಲ್ಲ ಹೊಟೇಲಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸಂಬಂಧಿಕರಲ್ಲಿ ಯಾರಿಗಾದರೂ ಮನೆಯಿದ್ದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆ ನಾನು ಮುಂಬೈಗೆ ಬಂದಾಗ ಮುನ್ನೂರೈವತ್ತು ಚದರ ಅಡಿ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಿತ್ಯ ಹತ್ತು ಮಂದಿ ಖಾಯಂ ಅತಿಥಿಗಳಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂದ ಹುಡುಗಿಯನ್ನು ನೋಡಲು ಆಗಾಗ ಬರುವ ಸಂಬಂಧಿಕರು ನಾಲ್ಕಾರು ದಿವಸ ಇದ್ದು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಾಗೆ ನನ್ನ ಅರಂಭದ ದಿನಗಳೆಲ್ಲ ಮನೆತುಂಬ ಮಂದಿ, ದಿನವಿಡೀ ಚಾ, ಕಾಫಿ, ಊಟ-ತಿಂಡಿ ಮಾಡಿ ಬಡಿಸುವುದರಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಯಾರಾದರೂ, “ನಿನಗೆ ಊರಿನ ನೆನಪಾಗುವುದಿಲ್ಲವೇ?’ ಎಂದು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದುದುಂಟು. “ನೆನಪು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪುರುಸೊತ್ತೇ ಇಲ್ವಲ್ಲ…!’ ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದೆ. ಅದಕ್ಕವರು, “ಓ ಕತೆನೇ ಪೊಣ್ಣಗ್‌ ಊರ್ದ ನೆಂಪೇ ಇಜ್ಜತಾ…!’ (ಛೆ! ಈ ಹುಡುಗಿಗೆ ಹುಟ್ಟಿದೂರಿನ ನೆನಪೇ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ!)  ಎಂದು ಉದ್ಗರಿಸಿದಾಗ, ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ನಗುತ್ತಿದ್ದುದುಂಟು.

ಸಲಹೆಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ನಮ್ಮ  ಪರವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಈಗಿನ ಆಧುನಿಕ ಜಗತ್ತು ಜನರ ಮನೋಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದೆ. ಅಂತಜಾìಲದ ಸೋಂಕಿಗೆ ತುತ್ತಾಗಿರದ ಕಾಲವದು. ತಮ್ಮ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಊರವರು ಯಾರಾದರೂ ಬಂದರೆಂದು ಗೊತ್ತಾದರೆ ಸಾಕು, ಅವರಾಗಿಯೇ ಬಂದು ಮುಖ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚೇ ನಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯುವ ಕುತೂಹಲವನ್ನು ತೋರ್ಪಡಿಸುತ್ತ, ಕೆಲವು ಸಲಹೆಗಳನ್ನೂ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಊರಿನಲ್ಲಿ ಒಲೆ ಉರಿಸಲು ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಕಟ್ಟಿಗೆ ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಉಳಿತಾಯದ ಪ್ರಶ್ನೆಯೇ ಅಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿ ಗ್ಯಾಸ್‌ ಬಳಸುವಾಗ ಉಳಿತಾಯದ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅವರಿಂದಲೇ ತಿಳಿಯುತ್ತಿದ್ದೆ. ಆದರೆ, ಸಲಹೆಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ನಮ್ಮ ಪರವಾಗಿ ಇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ನನಗೆ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿದ ಮೇಲೆಯೇ ಅರಿವಿಗೆ ಬರುತ್ತಿತ್ತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ನಾನ್‌ಸ್ಟಿಕ್‌ ಕಾವಲಿಯಲ್ಲಿ ಚಪಾತಿ ಮಾಡಿದರೆ ಚೆನ್ನಾಗಿರುತ್ತೆ ಅನ್ನೋದು ಅವರ ಸಲಹೆಯಾದರೆ, ಮತ್ತೆ ಆ ಕಾವಲಿಯಲ್ಲಿ ದೋಸೆ ಮಾಡಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ನಾನು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಸತ್ಯ. ಕೋಳಿ ಪದಾರ್ಥಕ್ಕೆ ಈರುಳ್ಳಿ ಟೊಮ್ಯಾಟೋ ಹಣ್ಣು ಜಾಸ್ತಿ ಹಾಕಿದರೆ ಪದಾರ್ಥ ಹೆಚ್ಚು ರುಚಿ ಆಗುತ್ತೆ ಅನ್ನೋದು ತರಕಾರಿಪ್ರಿಯರ ಸಲಹೆಯಾದರೆ, ಹಾಗೆ ಮಾಡಿ ಸಾರು ಸಿಹಿಯಾಗಿ ಬೈಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು ನನ್ನ ಹಣೆಬರಹವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ, ಕೆಲವೊಂದು ಸಲಹೆಗಳಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ಉಪಯೋಗವೇ ಆಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯುವಂತಿಲ್ಲ.

ಮುಂಬೈಗೆ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಅಡುಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನನ್ನದೇ ರಾಯಭಾರ. ಹೊಸ ರುಚಿ ಮಾಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಟಿವಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಚಾನೆಲ್‌ಗ‌ಳನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿ ಅಡುಗೆ ಅರಮನೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನೋಡಿ ಬರೆದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಮಾರನೆಯ ದಿನ ತಯಾರಿಸಿ, ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದ ಮನೆಗಳಿಗೆ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದೆ. ಅವರು ಅದನ್ನು ಸೇವಿಸಿ ಹೊಗಳಿದ್ದೇ ಹೊಗಳಿದ್ದು. ಅವರ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕ್ಕೆ ನನ್ನ ಆಸಕ್ತಿಯೂ ದಿನೇದಿನೇ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿತ್ತು. ಮಾಡಿದ್ದೆಲ್ಲ ಸಕ್ಸೆಸ್‌ ಆಗುತ್ತಿದೆಯಲ್ಲ…! ಅನ್ನುವ ಭ್ರಮೆಯಿಂದ ಮತ್ತೆ ಹೊಸ ಪ್ರಯೋಗ! ನಾವೆಲ್ಲ ಇನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅಡುಗೆ ಮಾಡುವ ಕಷ್ಟವೇ ಇಲ್ಲ. ಇನ್ನೂ ಇದೆಯಾ ತನ್ನಿ ತನ್ನಿ! ಅನ್ನುವಂಥ ಎರಡರ್ಥದ ಮಾತಿನೊಡನೆ, ಮುಸಿಮುಸಿ ನಗುವುದು ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ, ಈ  ಹೊಸರುಚಿ ಪ್ರಯೋಗ ಮನೆಯೊಳಗಿನಿಂದ ಹೊರಬರಲಿಲ್ಲ !

ಹಾಲಿನ ಥೈಲಿಯ ಬದಲಿಗೆ ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ  
ಒಮ್ಮೆ ಎರಡನೆಯ ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಶ್ಯಾಮಲಕ್ಕ ಮನೆಗೆ ಬಂದವರು, ಹಾಲಿನ ಖಾಲಿ ಥೈಲಿ ಬಿಸಾಡುವುದನ್ನು ನೋಡಿದರು. “ಅಯ್ಯೋ ಯಾಕೆ ಹೀಗ್ಮಾಡ್ತೀರಿ? ಎಲ್ಲ ಜಮಾ ಮಾಡಿ ಇಟ್ಟರೆ ಅಷ್ಟೇ ತೂಕದಷ್ಟು ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ ಸಿಗುತ್ತೆ!’ ಅಂದರು. ಅವರ ಹೇಳಿಕೆಯಂತೆ ನಾನೂ ಹಾಲಿನ ಥೈಲಿ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸತೊಡಗಿದೆ. ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಚೀಲ ತುಂಬಲು ಮೂರು ತಿಂಗಳೇ ಹಿಡಿಯಿತು. ಸುಮಾರು ಒಂದು ಕೆಜಿಯಷ್ಟಾದರೂ ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ ಸಿಗಬಹುದೆಂದು ನನ್ನ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವಾಗಿತ್ತು. ಆದಿನ ಬೆಳಗಾತ “ಲಸುನ್‌ವಾಲೀಯೆ…’ ಎಂದು ಹೆಂಗಸೊಬ್ಬಳು ನಾನಿರುವ ಕಟ್ಟಡದ ಬದಿಯಿಂದ ಕೂಗಿಕೊಂಡು ಹಾದುಹೋಗುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದೆ. ಮೂರನೆಯ ಮಹಡಿಯ ಕಿಟಕಿಯಿಂದ “ಲಸುನುವಾಲೀ…’ ಎಂದು ಕರೆದೆ. ಆಕೆ ಕೂಡಲೇ ತಲೆಯೆತ್ತಿ “ಎಷ್ಟನೇ ಮಹಡಿ…?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದಳು. ಮೂರು ಎಂದು ಕೈ ಬೆರಳಿನಲ್ಲಿಯೇ ತೋರಿಸಿದೆ. “ಸಿ ವಿಂಗ್‌ ಪೆ ಆಜಾವೋ’ ಅಂದೆ. “ಹೂnಂ’ ಎಂದು ಮೆಟ್ಟಿಲೇರಿ ದಡದಡನೆ ಬಂದುಬಿಟ್ಟಳು. ಅವಳ ಬೆನ್ನಲ್ಲಿ ನೇತಾಡುತ್ತಿದ್ದ ದೊಡ್ಡ ಚೀಲ ಖಾಲಿಯಾಗಿತ್ತು. “ಒಳಗಿನಿಂದ ಬಟ್ಟಲು ತಗೆದುಕೊಂಡು ಬಾ’ ಎಂದಳು. ಸ್ವಲ್ಪ ದೊಡ್ಡ ಬಟ್ಟಲನ್ನೇ ತಂದೆ. ಆಕೆ ತನ್ನ ತಕ್ಕಡಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಮುಷ್ಟಿ ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ ಹಾಕುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ನಾನು ಕೊಟ್ಟ ಹಾಲಿನ ಖಾಲಿ ಪೊಟ್ಟಣದ ಗಂಟು ನೇರ ಮೇಲಕ್ಕೇರಿತು. ನನ್ನ ಮುಖ ಸಪ್ಪಗಾದುದನ್ನು ಆಕೆ ಗಮನಿಸಿದಳು. “ತೋಡಾ ಜಾದಾ ಹೀ ದಿಯಾ!’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ನಾಲ್ಕು ಎಸಳು ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಹಾಕಿ, ಬಟ್ಟಲಿಗೆ ಸುರುವಿದಳು. ಮೂರು ತಿಂಗಳು ಹಾಲಿನ ಥೈಲಿ ತೊಳೆದು ವಾಸನೆ ಬಾರದಂತೆ ಒಣಗಿಸಿ ಚೀಲದಲ್ಲಿ ನಿತ್ಯ ತುರುಕಿಸಿಟ್ಟ ನನ್ನ ಶ್ರಮಕ್ಕೆ ದಕ್ಕಿದ್ದು ಬರೀ ನೂರು ಗ್ರಾಂನಷ್ಟು ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ! ಆವತ್ತಿನಿಂದ ಆ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ತಿಲಾಂಜಲಿಯಿಟ್ಟೆ.

ಹಳೆಯ ಬಟ್ಟೆಯ ಬದಲಿಗೆ ಪಾತ್ರೆ
ನಮ್ಮ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದವರು ಹಳೆಯ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಬಾಂಡ್ಲಿವಾಲಿಗೆ ಕೊಡುವುದನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಗಮನಿಸಿದೆ. ನನಗೂ ಮನಸ್ಸಾಯಿತು. ಕೂಡಲೇ ಶಾಮಲಕ್ಕನ ಮನೆಗೆ ಹೋದೆ. ಅವರು ಬಟ್ಟೆ ಕೊಟ್ಟು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಪಾತ್ರೆಯನ್ನು ತಪಾಸಣೆಗೆ ಒಡ್ಡಿದೆ. “ಬಾಲ್ದಿ ಖರೀದಿಸಿ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷವಾಯಿತು ಇನ್ನೂ ಒಡೆದಿಲ್ಲ!’ ಎಂದು ಶ್ಯಾಮಲಕ್ಕ ತಟ್ಟಿ, ತಟ್ಟಿ ತೋರಿಸಿದರು. ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಬಂತು. “ಬಾಂಡ್ಲಿವಾಲಿ ಬಂದರೆ ನಮ್ಮ ಮನೆಗೂ ಕಳಿಸಿ’ ಅಂದೆ. ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಬಾಂಡ್ಲಿವಾಲಿ ಹಾಜರಿದ್ದಳು. ಆದರೆ ಎಷ್ಟು ಬಟ್ಟೆ ಕೊಟ್ಟರೂ, ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಪಾತ್ರೆ ಕೊಡೋಕೂ ಆಕೆ ತಯಾರಿರಲಿಲ್ಲ. “ನೀವು ಕೊಟ್ಟ ಬಟ್ಟೆಗೆ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್‌ ಬಾಲ್ದಿ ಕೊಡಬಹುದು ಅಷ್ಟೆ’ ಎಂದಳು. ನನಗೆ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್‌ ಪಾತ್ರೆ ಬೇಡವಾಗಿತ್ತು. “ಇನ್ನೆಷ್ಟು ಬಟ್ಟೆ ಕೊಡಬೇಕಿತ್ತು?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದೆ. “ಕಡಿಮೆ ಎಂದರೂ ಇನ್ನೆರಡು ಸೀರೆನಾದ್ರೂ ಬೇಕು’ ಎಂದಳು. ಹೇಗೂ ರಾಶಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದ ಹಳೆಯ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಸಾಗಹಾಕುವುದಿತ್ತು. ಮದುವೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಉಡುಗೊರೆ ಬಂದಿದ್ದ ಅಗ್ಗದ ಬೆಲೆಯ ಒಂದು ಸೀರೆಯೊಂದನ್ನು ಅವಳ ಕೈಗಿಟ್ಟೆ. ಆಕೆ  ಸಣ್ಣ ಅಲ್ಯುಮಿನಿಯಂ ಪಾತ್ರೆಯೊಂದನ್ನು ನನಗಿತ್ತಳು. ಚಾರಾಣಕ ಮುರ್ಗಿ, ಬಾರಾಣಕ ಮಸಾಲ ಅನ್ನುವಂತಿತ್ತು  ನನ್ನ ಅಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿ!

ಇಲ್ಲಿ ಬದುಕನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡಿರುವ ಬಹುತೇಕರಲ್ಲಿ ನಾನು ಗಮನಿಸಿದ್ದು, ಪೈಸೆ ಪೈಸೆಗೂ ಅವರು ನೀಡುವ ಮಹತ್ವ! ಮನೆಗೆ ಬೇಡವಾಗುವ ವಸ್ತುವಿನ ಬೆಲೆ ಮಾರುವಾಗ ಅತಿಕಡಿಮೆಯಾದರೂ ತೊಂದರೆಯಿಲ್ಲ, ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ, ಚೌಕಾಶಿ ಮಾಡದ ವ್ಯವಹಾರವೇ  ಕಡಿಮೆಯೆನ್ನಬಹುದು. ಈ ಚಾಣಾಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಮುಂಬೈ ನಗರಿಯೇ ಕಲಿಸಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇಂಥ ವ್ಯವಹಾರ ಊರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿನ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು “ಉಂದು ಬೊಂಬೈ ಅತ್ತ್ ಮಗಾ… ಮುಲ್ಪ$ಪನ್ಯ ರೇಟ್‌ ಕೊರೊಡು’ (ಇದು ಮುಂಬೈಯಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದೇ ರೇಟು) ಎಂದು ಮುಖಕ್ಕೆ ಹೊಡೆದ ಹಾಗೆ ಹೇಳಿದಾಗಲೇ ನಾವಿರೋದು ಊರಲ್ಲಿ ಎನ್ನುವ ವಾಸ್ತವದ ಅರಿವಾಗುವುದು !

ಅನಿತಾ ಪಿ. ತಾಕೊಡೆ